Phần III
Giã từ ông Bốn và nghề bồi tầu, bác Hồ đi Anh, nói la` để học tiếng Anh.
Người kể chuyện về cuộc đời bác khúc này là ông Nam. Ở Anh, việc đầu tiên của bác là đi
cào tuyết cho trường học. Làm đúng được một ngày thì mệt bá thở, phải
quít. Sau đó, xin được một chân đốt lò. Nhưng nghề này cũng không khá.
Bác than "Ở đây thật đáng sợ, luôn luôn ở trong cảnh tranh tối tranh
sáng... Trong hầm hết sức nóng, ngoài trời hết sức rét, và không có đủ
quần áo, tôi bị cảm... "(trang 25).
Vì
bị cảm, bác nằm phè luôn hai tuần. Lúc ăn gần cạn láng, bác xin được
một chân rửa bát kiêm đổ rác. Ông Nam kể rằng trong lúc hành nghề đổ
rác, bác biểu diễn được một trò ngoạn mục: Thấy những phần ăn thừa bị
vứt đi phí quá bác "giữ gìn sạch sẽ va` đưa lại cho nhà bếp".
Người đầu bếp Ét-cốp-phi-e bèn cảm khái và cho bác lên chức làm bánh. Công việc nhẹ nhàng hơn rửa bát mà lương cao hơn.
Đi Xem Chiến Tranh
Ông Nam kể tiếp: "Thế giới đại chiến bùng nổ... Anh ba đến nói với tôi: "Xin từ biệt anh Nam "
- Anh đi đâu?
- Tôi đi Pháp.
- Không nói chơi chứ? Nước Pháp đang có chiến tranh. Anh đến Pháp làm gì?
- TÔI ĐI XEM. Tôi sẽ viết thư cho anh.
Anh Ba bắt tay tôi, chúng tôi hôn nhau. Và cứ thế anh Ba đi, không va ly, không hành lý".(trang 27).
Bác Hồ đòi "đi xem chiến tranh!"
Các
cụ ta dạy rằng: "Ăn tìm đến, đánh nhau tìm đi" . Dân tộc các nước khác
dù không từng nghe kinh nghiệm khôn ngoan của các cụ ta, cũng chỉ xem
chiến tranh trên màn ảnh, trong rạp hát, trong sách vở...
Lạng
quạng vào vùng chinh chiến để chết mất xác à ? Bác Hồ từ đầu sách tới
giờ vẫn đưa ra những lý do khôn ngoan để giải thích cho việc xuất ngoại
của mình: di Phi châu để xem các nước, đi Pháp để học hỏi, đi Anh để học
tiếng Anh v.v...
Bây
giờ, bác hùng dũng tuyên bố: đi Pháp để xem chiến tranh! Chắc bác cũng
không tối tăm đến thế, đây chỉ là một quả phét lác để loè ông Nam đấy
thôi.
Ông Nam mô tả cuộc ra đi của bác Hồ với vẻ khâm phục: "...Và cứ thế anh Ba đi, không va ly, không hành lý."
Mẹ kiếp! Đi xem chiến tranh dĩ nhiên phải đi chân tay không chứ bê theo hành lý, va ly cồng kềnh thì... chạy lẹ thế nào được!Đến Đây Là Hết
Viết đến khúc này tiểu thuyết gia Hồ chí Minh bút hiệu Trần dân Tiên lại đột nhiên lên cơn sảng. Không biết bom đạn ở Pháp có làm kẻ "đi xem" là anh Ba mát dây chăng ?
Sau
khi lảm nhảm ít dòng mô tả tình trạng chiến tranh, nhắc lại nội dung lá
thư của anh Ba khoe rằng đã được gặp nhà ái quốc Phan chu Trinh v.v...
chú Trần dân Tiên viết: "Cuộc phỏng vấn của tôi đến đây là hết, và cũng
từ đó bắt đầu khó khăn cho chúng tôị Chúng tôi không biết hỏi vào đâu .
Không biết sau này anh Ba làm gì." (trang 28).
Thế
là hết chuyện, thế là cuốn sách ngưng lại ở giữa trang 28 chăng? Cuộc
phỏng vấn hết. Hết người để hỏị Không biết gì thêm về anh Bạ Cuốn sách
được thực hiện dựa trên lời kể đi đến chỗ hoàn toàn bế tắc. Chú Trần dân
Tiên tịt ngóp, buông bút. và độc giả có thể buông cuốn sách rồi chăng ?
Chưa đâu . 28 trang văn chương ca tụng đâu có làm bác thoả mãn được.
Thế nên ngay sau khi kêu mình lâm vào chỗ bế tắc, bác lại viết tiếp, tỉnh bơ .
Ðây là một vài đoạn văn xuất hiện ngay sau khi chú Trần dân Tiên bế tắc:
"Đức
bị đánh bạị Chiến tranh chấm dứt. Vua Đức trốn sang Na uy, và ở đây vua
làm nghề xẻ gỗ. Đảng Cộng sản Bôn-sê-vích và Lê Nin đã lãnh đạo công
nông Nga nổi dậy . Cách mạng tháng Mười thành công. Những đoàn đại biểu
các nước thắng trận và các nước bại trận đến Véc-xây họp Hội nghị hoà
bình. Bên cạnh những đoàn đại biểu chính thức, có nhiều đoàn đại biểu
thay mặt cho các dân tộc bị áp bức. Họ tới là vì nghe có 14 điểm của
tổng thống Mỹ Uynsơn (Wilson). Có cả người Ái nhĩ lan, người Ấn độ,
người Triều tiên, người Ả Rập v.v...
Họ đến để yêu cầu độc lập và tự do. Trong số đó người ta thấy có ông Nguyẽn ái Quốc
(tức
là anh Ba). Ông Nguyễn liên lạc với các đoàn đại biểu Triều tiên, Ái
nhĩ lan và các đoàn đại biểu khác. Ông Nguyễn tổ chức nhóm người Việt
nam yêu nước ở Pa-ri và ở các tỉnh khác. Với danh nghĩa của tổ chức này,
ông đã những yêu cầu ra trước hội nghị Véc xâỵ
Yêu cầu gồm có 8 khoản. Những khoản chính là:
- Việt nam tự trị
- Tự do hội họp, tự do tín ngưỡng, tự do báo chí, tự do đi lại, đại xá tù chính tri..
- Quyền lợi bình đẳng giữa người Pháp và người Việt Nam.
- Bãi bỏ việc bắt ép dân mua rượu và thuốc phiện. bãi bỏ thuế đinh (người), thuế muối và sưu dịch.
Những yêu cầu ấy gửi đến cho các đoàn đại biểu đồng minh và tất cả nghị viên của Quốc
hội
Pháp. Cũng nên nhắc lại là ông Phan chu Trinh và ông Phan văn Trường
không tán thành hoạt động của nhóm Việt nam yêu nước, vì các ông ấy cho
nhóm thanh niên là "trẻ con" (trang 29).
"... Được những sự thật ấy rèn luyện, ông Nguyễn hiểu rằng những lời tuyên bố tự do
của
các nhà chính trị tư bản trong lúc chiến tranh thật ra chỉ là những lời
đường mật để lừa bịp các dân tộc. Và muốn được giải phóng, các dân tộc
chỉ có thể trông cậy vào mình, trông cậy vào lực lượng của bản thân
mình.
Những lời yêu cầu của ông Nguyễn cũng như các đại biểu các dân tộc bị áp bức khác không có kết quả gì hết." (trang 30).
Cả
đoạn văn hoàn toàn là lời tự thuật của bác. Bác làm gì, nghĩ gì, bác cứ
vanh vách kể ra. Học khôn được gì trong lúc ấy, bác cũng khai luôn
("Được những sự thật ấy rèn luyện, ông Nguyễn hiểu rằng...") Cái trò
viết tiểu sử dựa trên các cuộc phỏng vấn, dựa trên lời kể của các ông
Bốn, ông Dân, ông Nam v.v... đến đây bị dẹp đi cái rụp. Cả đến những lời
huyênh hoang tự nâng bi: Bác bận không viết tiểu sử, bác khiêm tốn
không muốn ai viết tiểu sử... ở đầu sách, lúc này cũng bị bác quên tiệt.
Tưởng
như, đe^m hôm trước, bác đeo mặt nạ Trần dân Tiên ngồi viết thật khuya,
mệt quá, trí tưởng tượng cạn, phịa ra đến ông Nam là hết vốn sáng tác,
Trần dân Tiên phóng đại xuống giấy mấy dòng: "Cuộc phỏng vấn đến đây là
hết" rồi buông bút lăn quay ra ngủ. Hôm sau, bác bừng mắt dậy, hốt hoảng
nhảy lên bàn viết tiếp sự nghiệp nâng bi, bác quên mất tiêu chú Trần
dân Tiên, cũng chẳng nhớ chú ấy đã bày ra trò gì, viết cái gì. Bác phom
phom kể tiếp thành tích, bất cần lời rên xiết của chú Tiên: "Chúng tôi
không biết hỏi vào đâu . Không ai biết sau này anh Ba làm gì ?"
Bảo
rằng vì quên mà bác hành động kỳ quái như thế thì cũng không đúng. Chữ
nghĩa bác viết ra còn lù lù trên giấy, văn chương bác lại được in tới in
lui . "Văn mình" đã là một món hấp dẫn, hay ho," "Văn mình" tự ca tụng
thì còn hay biết mấy, chắc bác phải đọc lại cả ngàn lần, đọc thủng giấy
luôn, quên sao được.
Không
kém trí nhớ, không đần độn, mà nhất định không thấy một đoạn sách lố
bịch như thế... chắc chắn bác Hồ kính yêu của chúng nó khi đọc đến đoạn
ấy lại lên cơn mê . Văn tự nâng bi của bác đã tác dụng vào tâm trí bác
như ma túy làm đe^ mê, đờ đẫn như những anh ghiền.
Cũng
trong đoạn văn lạc bầy vô duyên này, bác Hồ tặng cho độc giả nhiều chi
tiết hay ho. Xin quí vị độc giả coi lại đoạn văn được trích dẫn ở trên
nói về bản yêu cầu tám khoản của bác và lời chê của quí ông Phan chu
Trinh, Phan văn Trường. Hai vị chê nhóm của bác Hồ là... trẻ con. Bị chê
bác có vẻ hậm hực lắm, bác nhắc lại vụ này bằng giọng cay cú ra mặt .
Nhưng lại chính bác là người chứng minh lời chê của các cụ Phan chu
Trinh, Phan văn Trường là đúng. Bởi vì sau đó:"
Những lời yêu cầu của ông Nguyễn cũng như của các đại biểu các dân tộc bị áp bức khác
không có kết quả gì hết" và "Được những sự thật ấy rèn luyện, ông Nguyễn hiểu rằng
những
lời tuyên bố tự do của các nhà chính trị tư bản trong lúc chiến tranh
thật ra chỉ là những lời đường mật để lừa bịp các dân tộc."
Tám Khoản Yêu Cầu
Lại
xem tám khoản yêu cầu nhóm của bác đưa ra trước hội nghị Véc-xây thì
thấy "nhóm thanh niên" không những trẻ con mà còn khờ khạo tức cườị
Bản yêu cầu gồm 8 khoản thì đã có tới 7 khoản dư thừạ Đòi "Việt Nam được tự trị" là đủ
rồi, còn đòi thêm: bãi bỏ việc ép dân mua rượu, bãi bỏ thuế muối, đòi tự do hội họp, tự do
tín
ngưỡng v.v... chi nữạ Làm thế có khác gì một anh viết giấy đòi nhà, đòi
lại quyền làm chủ căn nhà, xong rồi lại thêm những khoản: tôi phải được
tự do nấu nướng trong bếp căn nhà đó, tôi phải được tự do sử dụng cầu tiêu căn nhà đó v.v...
Việt nam được tự trị rồi, mình được làm chủ mình, được tổ chức đất nước mình rồi thì
Pháp nó đứng ở đâu để bãi bỏ dùm mình việc ép dân mua rượu và thuốc phiện ? Ngố can
không nổi !
Tự
nhiên nhảy chồm vào khơi khơi viết một đoạn (từ trong 28 đến giữa trang
31) rồi thình lình, không báo hiệu trước, không giải thích, bác rút lui
tỉnh bơ, trao lại công tác cho chú Trần dân Tiên. Sau ba cái hoa thị
ngăn cách "cụm" văn chương lạc loài của bác, chú Trần dân Tiên viết
tiếp: "Một người quen ông Nguyễn ở Pa-ri đã cho chúng tôi nhiều tài liệu
rất quí báụ"(trang 31)
Đến
phiên chú Trần dân Tiên lên cơn mê sảng. Tất nhiên, trong tình trạng
"tuy hai mà một" chú Tiên, bác Hồ làm gì cũng có đôi, có cặp, bác đã
sảng thì chú phải mệ Nhưng cơn mê này kéo hơi dàị Mới câu trước chú Tiên
khẳng định: "Cuộc phỏng vấn của tôi đến đây là hết. Chúng tôi không
biết hỏi vào đâu . KHÔNG AI BIẾT sau này anh Ba làm gì. " Ngay câu sau
bác đã viết tỉnh bơ:
"Một người quen ông Nguyễn... cho chúng tôi nhiều tài liệu quí báu"
Hai
câu văn lăng mạ ông thân sinh của nhau thậm tệ như thế chắc chắn đội
ngũ văn nô Hà nội phải thấy . Nhưng không anh nào dám hó hé phê bình,
dám đề nghị cắt bỏ.
Bác Hồ thì mê sảng mà các cháu thì rét!
Càng Lớn Càng Dốt
Người quen ông Nguyễn ở Pa-ri quả thực đã cho chú Trần dân Tiên và độc giả nhiều tài liệu rất quí báu . Ông ta tiết lộ về khả năng, kiến thức thực sự của bác Hồ lúc đó.
Trần dân Tiên viết:
"Ông này nói với chúng tôi như sau:
"Lúc
ấy, ông Nguyễn là một người yêu nước quyết tâm hy sinh tất cả cho Tổ
quốc; nhưng ông Nguyễn lúc đó RẤT ÍT HIỂU VỀ CHÍNH TRỊ, KHÔNG BIẾT THẾ
NÀO LÀ CÔNG HỘI, thế nào là BÃI CÔNG và thế nào là CHÍNH ĐẢNG." (trang
31)
Lúc đó, "ông Nguyễn" đã hết tuổi vị thành niên, đã đến Pháp, đã đi qua các xứ Phi châu,
đã đến nước Anh v.v... nghĩa là đã
học hỏi được nhhiều rồi thế mà vẫn mù tịt, không viết thế nào là bãi
công, là công đoàn, là chính đảng, vẫn "rất ít hiểu về chính trị"
Hẳn quí vị độc giả còn nhớ.
Ở
những trang đầu sách, lúc Nguyễn tất Thành mới là một cậu bé 15 tuổi,
chưa ra khỏi nước, thì lại được Trần dân Tiên tâng bốc là một cậu bé
sáng suốt về chính trị, cậu chê bai khắp lượt các nhà cách mạng Phan bội
Châu, Phan chu Trinh... rồi chê cụ Hoàng hoa Thám là phong kiến. Lúc
nhỏ sáng suốt thế, đến tuổi trưởng thành, bôn ba hải ngoại, học
hỏi trau giồi kiến thức hàng ngày lại hoá ra "rất ít hiểu về chính trị" nghĩa là càng lớn càng ngu dốt đi.
Phải
chăng vì bác Hồ tự thương mình quá, tự phục mình quá nên hay sốt ruột,
bốc nhằng. Vừa thấy cậu bé Nguyễn tất Thành ra tuồng là bác phải ca tụng
ngay, cầm lòng không đậu, chờ không nổi . Thế nên chính những lời ca
tụng vội vàng của bác làm cho bác hoá ra kẻ tiến bộ giật lùi . Lúc nhỏ
khôn, lúc lớn dại . Mười lằm tuổi thì sáng mà lúc hai mươi đầu óc lại
tối hù ?
Đọc
đi đọc lại đoạn văn này, Kiều Phong đâm ra hồ nghi: Phải chăng kỹ thuật
tự nâng bi của bác có chỗ trục trặc đã tạo ra tình cảnh nghịch thường,
hay sự thật đúng như thế ? Sự thật đúng là bác Hồ càng lớn càng tối tăm
đi !
Bởi vì cứ nhìn vào phần đất nước Việt nam được bác hướng dẫn thì cũng thấy một tình
trạng
giật lùi tương tự . Dưới sự lãnh đạo anh minh của Bác, cả miền Bắc hùng
hục chạy ngược chiều tiến của nhân loại . Bác Hồ càng lớn càng tối tăm,
ác độc. Nhân dân được bác lãnh đạo càng lúc càng đổ dốc ào ào "từ người
xuống vượn" mất có mấy năm! (thơ Nguyễn chí Thiện).
Đỡ Đầu Văn Học
Từ trang 31, bác Hồ viết về thời kỳ bác học làm báo, viết văn.
Cũng
chính trong thời kỳ này, con cáo già Cộng sản đã nhìn thấy ở Nguyễn tất
Thành một đệ tử sáng giá, một tên tay sai đắc lực. Nó ra tay ve vuốt,
nuôi nấng, dạy dỗ cậụ
"Trong tất cả những tờ báo Pháp, chỉ có tờ "Dân chúng", cơ quan của Đảng xã hội Pháp là đã
in những lời yêu cầu của Việt nam. Ông Nguyễn đến toà báọ Chủ nhiệm
báo, ông Sa.c-Lông-ghê (Charles Longuer), cháu ngoại Các Mác và nghị
viên của Quốc hội Pháp, đã tiếp ông. Ông Nguyễn lấy làm lạ, vì chưa bao
giờ ông ta được ai đón tiếp thân mật như thế ! Ông Lông-ghê gọi ông
Nguyễn là đồng chí thân ái . Ông
nói cho ông Nguyễn rõ tất cả cảm tình của ông đối với nhân dân Việt
nam. Ông khuyến khích ông Nguyễn viết bài và ông sẽ đăng lên tờ báo "Dân
chúng" để làm cho nhân dân Pháp hiểu rõ những sự bất công xảy ra ở Việt
nam. Có thể nói rằng cuộc gặp gỡ ấy đã mở đường cho sự hiểu biết chính
trị của ông Nguyễn. Nó cũng làm cho ông Nguyễn hiểu rõ nhân dân Pháp.
Ông
Nguyễn không đủ tiếng Pháp để viết và phải khẩn khoản yêu cầu ông Phan
văn Trường viết thaỵ Ông Trường viết giỏi, nhưng không muốn ký tên. Mà
chính ông Nguyễn đã phải ký tên những bài báọ
Nhược
điểm về trí thức làm cho ông Nguyễn rất khó chịu . Nhất là ông Trường
không viết tất cả những điều ông Nguyễn muốn nóị Vì vậy, ông Nguyễn bắt
tay vào việc học làm báọ Thường lui tới toà báo "Dân chúng", ông làm
quen với những người Pháp khác trong đó có chủ bút tờ "Đời sống thợ
thuyền".
Cũng
như ông Lông-ghê, người chủ bút này cũng rất đáng mến. Ông bảo ông
Nguyễn viết tin tức cho tờ báo của ông. Biết rằng không thể nhờ ông
Trường viết mãi, ông Nguyễn nói thật là mình còn kém tiếng Pháp. Người
chủ bút nói: Điều đó không ngại; có thế nào anh viết thế ấy.
Tôi
sẽ chữa bài của anh trước khi đưa in. Anh không cần viết dài: năm, sáu
dòng cũng được. Ông Nguyễn bắt đầu viết rất khó khăn. Tin tức về Việt
nam ông Nguyễn không thiếu, ông thiếu nhất là văn Pháp..." (trang 31-32)
Đoạn văn này cho độc giả thấy hai điều:
1- Những người như ông Phan văn Trường đối xử với cậu Nguyễn tất Thành rất tử tế, bao
dung.
Tuy chê nhóm của Hồ là "trẻ con", không tán thành đường lối hoạt động
của Hồ, nhưng thấy Hồ dốt Pháp văn, viết không được, ông Phan văn Trường
vẫn ra tay viết giúp, rồi cho Hồ ký tên. Trong tập hồi ký này Hồ kêu ca
rằng: "Ông Trường không viết tất cả những điều ông Nguyễn muốn nóị"
Nghĩa là Hồ muốn nói nhiều, có "ý kiến" này nọ ghê lắm nhưng ông Trường
cứ dẹp đi, cất bớt đi. Nghe Hồ rên xiết, ta có cảm tưởng là ông Trường
đã ếm tài của mầm non chính trị Nguyễn tất Thành, đã cắt bỏ của cậu
những ý kiến, lời lẽ hay ho, xuất xắc lắm.
Nhưng
ông Trường đã chịu khó viết bài dùm cậu, cho cậu ký tên, để thổi cậu
lên, tất nhiên ông cũng mong cậu có những ý kiến hay ho để ông đỡ vất
vả. Còn ém tài cậu làm gì. Vậy tại sao ông cứ "không viết tất cả những
điều ông Nguyễn muốn nóị" ? ta đã có câu trả lời nằm trong đoạn trước
"Ông Nguyễn" đã trổ tài nói ở hội nghị Véc-xâỵ Ông đòi hỏi rằng nước
Pháp phải để "Việt Nam tự trị" . Và đó
mới là một khoản. Sau khi Việt Nam tự trị rồi ông còn đòi thêm tới bẩy
khoản nữa: Pháp không được ép dân Việt mua rượu và thuốc phiện, phải bỏ
thuế dinh, thuế muối và sưu dịch v.v..
"Ông Nguyễn" nói như thế thì chắc đoàn đại biểu đồng minh ở hội nghị đã được một phen cười vỡ bụng.
Ông
Phan văn Trường chắc phải dẹp bớt những lời lẽ lèm bèm của "ông Nguyễn"
đi vì đâu có chủ đích giúp "Ông Nguyễn" viết văn khôi hài.
2-
Bác Hồ lúc về già thèm khát lời xưng tụng mà lúc trẻ thì cứ chết lịm
người đi vì những câu vuốt ve . Cả hai nỗi thèm khát này đều làm cho bác
u mê, đờ đẫn. Khi được cháu ngoại Các Mác xoa đầu, bác hả hê ghi lại:
"Ông Nguyễn lấy làm lạ, vì chưa bao giờ ông ta được đón tiếp thân mật
như thế! Ông Lông-ghê gọi ông Nguyễn là đồng chí thân ái..." và bác reo lên: " Có thể nói rằng cuộc gặp gỡ ấy đã mở đường cho sự hiểu biết chính trị của ông Nguyễn."
Lúc mới tới Pháp, đi uống cà phê, lần đầu tiên được một anh bồi gọi là ông, bác đã
sướng mê tơi và vội vã kết luận: " Người Pháp ở Pháp rất tốt." Bây giờ được một anh
Cộng sản gộc gọi là "đồng chí thân ái" thì tất nhiên " Ông Nguyễn phải thấy ngay: Cộng sản là một chế độ dễ thương nhất thế giớị
Nhờ anh chủ bút một tờ báo Cộng sản hướng dẫn, bác Hồ dần dần viết được những
mẩu tin ngắn. Ddây là đoạn mô tả thời kỳ bác học làm báo:
"...
Khi thấy viết đã bớt sai lầm ông chủ bút bảo ông Nguyễn: " Bây giờ anh
viết dài hơn một tí, viết độ bảy tám dòng" . Ông Nguyễn viết bảy, tám
dòng.
Dần
dần ông Nguyễn có thể viết cả một cột báo và có khi dài hơn. Lúc bấy
giờ, người chủ bút bạn thân của ông Nguyễn khẽ bảo: "Bây giờ anh viết
ngắn lạị Viết từng này hoặc từng này dòng. Không viết dài hơn."
"Ông
Nguyễn thấy rằng phải rút ngắn cũng khó như trước kia phải kéo dài.
Nhưng cũng hết sức cố gắng. Và ông thành công. Ông bắt đầu VÀO LÀNG BÁO
từ đó." (trang 32-33).
Tài
nghệ mới viết được một cột báo đã bị chủ bút bảo phải viết ... ngắn lạị
Thế mà mầm non báo chí Nguyễn Ái Quốc đã khoe ngắng lên là mình "vào
làng báo" rồi ! nếu ở miền Nam trước năm 1975, với văn tài "bảy tám
dòng" như thế, ký giả Nguyễn Ái Quốc may phước lắm thì xin được làm đa`n em của ông Văn Đô chuyên trị đi nhặt tin xe cán chó.
Những
bài học về báo chí của bác cũng chẳng giống ai . Trong khi một ký giả
phải học cách săn tin, viết tin, điều tra, phỏng vấn v.v... thì bài học
mà anh chủ bút Cộng sản dạy bác quanh đi quẩn lại vẫn là: "Viết năm, sáu
dòng". Bây giờ, phải viết dài một tí độ bảy tám dòng". "Bây giờ, phải
viết ngắn lạị" Khi viết hồi ký khoe mình "vào làng báo" tất nhiên bác
phải trình làng tất cả những bài học hay ho sáng giá nhất, những câu đối
thoại sâu sắc nhất giữ thày trò bác. Cái sâu sắc nhất ấy chỉ là chuyện
viết ngắn, viết dài !
Nhưng báo chí không phải là nạn nhân duy nhất. Sau khi hành hạ làng báo, bác quay qua tra tấn, đấu tố làng văn.
Trần Dân Tiên kể tiếp:
"Về
văn học, ông Nguyễn thích đọc Sếch-Pia (Shakespeare) và Đích-ken
(Dickens) bằng tiếng Anh, Lỗ Tấn bằng tiếng Trung Hoa và Huy-gô (Hugo),
Dô-la (Zola) bằng tiếng Pháp. A-na-ton Phơ-răng-sơ (Anatole France) và
Lê-Ông Tôn-stoi (Leon Tolstoi) có thể nói là những người ĐỠ ĐẦU VĂN HỌC
cho ông Nguyễn.
Đọc
những truyện ngắn của A-na-tôn Phơ-răng-Xơ và của Lê-ông Tôn-stôi, ông
Nguyễn thấy hứng thú về văn chương giản đơn và tự nhủ: "Người ta chỉ cần
viết điều gì người ta thấy và cảm, bằng cách nắm lấy màu sắc và hoạt
động của sự vật, như thế thì viết cun~g không khó lắm. " (trang 33).
Riêng
lời tự nhủ của bác đã là một câu nhận định về văn chương lảm nhảm, lủng
củng và có thể khiến các ông Antole France và Leon Tolstoi khóc thét.
Viết điều gì "người ta thấy và cảm" thì được rồi, nhưng lại "bằng cách
nắm lấy (?) màu sắc và hoạt động của sự vật" thì là nghĩa thế nàỏ
Lê-ông
Tôn-stôi và A-na-tôn Phơ-rang-Xơ là 2 nhà văn xấu số nhất. Họ là thủ
phạm gợi hứng cho bác Hồ lăn xả vào làng văn, gây cho bác cảm tưởng
"viết cũng không khó lắm."
Nhưng cái tội lớn nhất của họ là "đỡ đầu văn học" cho Hồ chí Minh. Đỡ đầu bằng cách
nào
. Đọc văn Hồ ? Sửa văn Hồ ? khuyến khích Hồ viết ? Giới thiệu tác phẩm
của Hồ ? Chỉ cho Hồ những sách cần đọc ? Những chuyện cần học ? Thư từ
qua lại bàn chuyện văn chương với Hồ ? Hướng dẫn Hồ vào làng văn ?
May
phước cho ông văn sĩ Nga và ông văn sĩ Pháp này: Cả hai đều không sống
đồng thời với Hồ. Cả hai chỉ có một hành động liên hệ với Hồ duy nhất là
họ viết sách để lại cho đời, và Hồ đọc được, hứng thú về "văn chương
giản đơn" của họ, thế thôi . Cái việc Hồ mừng rỡ reo lên: hai ông ấy đỡ
đầu văn học cho tôi ! hoàn toàn ngoài dự tưởng của họ, ngoài trí tưởng
tượng của người bình thường.
Đọc
sách của người xưa, cảm hứng vì sách rồi cầm bút viết văn, làm thơ ...
chuyện ấy xảy tới cho nhiều người . Nhưng nhận vơ tác giả cuốn sách là
người "đỡ đầu văn học" cho mình thì cổ kim, Đông Tây chỉ có mầm non văn
nghệ Hồ chí Minh dám làm cái công việc nhận quơ, nhận quàng trơ trẽn đến
thế.
Trong tất cả những trường hợp "thấy kẻ sang bắt quàng làm họ" của dân Việt, cũng chưa từng có vụ nhận quàng nào khôi hài hơn.
Theo
gương bác, những anh văn công chuyên làm vè có thể hô hoán "Nguyễn Du
đã đỡ đầu văn học cho tôi" bởi vì các anh ấy đã đọc và thích truyện Kiềụ
Các thi hào, thi bá Lý Bạch, Đỗ Phủ, Bạch Cư Dị v.v... sẽ can tội "đỡ
đầu văn học" cho một ông chuyên làm thơ quảng cáo thuốc ho Bà lang trọc
vì ông này cũng mê đọc Đường thi dữ lắm .
Bác Sáng Tạo
Dù
sao, nếu Hồ trở thành một văn thi sĩ lỗi lạc thì vụ nhận vơ này cũng
không làm đau lòng quí ông Anatole France và Leon Tolstoị Ta hãy xem
thành tích của mầm non văn nghệ Nguyễn Ái Quốc: Bác có viết một số
truyện ngắn, được tờ "Nhân Đạo" đăng tảị Nhân đạo không phải là một tờ
báo văn chương. Nó là tờ truyền đơn quảng cáo chế độ Cộng sản. Truyện
ngắn được đăng trên "Nhân Đạo" không chứng tỏ văn tài, chỉ thể hiện khả
năng làm đầy tớ Cộng sản.
Về tác phẩm lớn của Hồ thì:
"Ông Nguyễn chỉ viết một quyển sách duy nhất là quyển: "Bản án kết tội chệ độ thực dân
Pháp"
quyển này gồm những tài liệu chống thực dân Pháp, TRÍCH TRONG NHỮNG
SÁCH CỦA NGƯỜI PHÁP VIẾT ĐỂ Ở THƯ VIỆN QUỐC GIẠ" (trang 34)
Tài sáng tác của bác đã yếu kém mà đến khả năng viết sách kể tội thực dân của bác cũng
không
khá. Công tác cực nhọc nhất của mầm non văn nghệ Nguyễn Ái Quốc là chạy
vào thư việt cóp nhặt những trang sách của các tác giả Pháp, gom lại,
làm một cuốn sách của mình, mà lại là "QUYỂN SÁCH DUY NHẤT."
Ở đoạn trên, chú Trần Dân Tiên đương huyênh hoang rằng bác "không có một phút nào quên Tổ Quốc mình bị giày xéo và đồng
bào mình bị áp bức." (trang 34). Nhưng tổ quốc bị giày xéo, đồng bào bị
áp bức thế nào bác không viết (hay không viết nổi) thành sách. Việc ấy
đâu có đòi hỏi ở bác một khả năng sáng tác, tưởng tươ.ng. Chỉ cần ghi
lại vụng về những chuyện đang xảy ra ở Việt Nam là bác có một cuốn sách
dàỵ Nhưng người được Leon Tolstoi và Anatole France "đỡ đầu văn học" chỉ
làm nổi một việc là đi chép những trang sách trong thư viện, sắp xếp lại rồi hùng dũng ký tên!
Tội
nghiệp hai ông Leon Tolstoi và Anatole France ! Chỉ vì viết văn "giản
đơn" được bác thích mà mang cái họ "đỡ đầu văn học" cho một cây bút quá
tồị Về công trình sáng tác của bác, Trần Dân Tiên bốc:
"Đầy hăng hái, ông Nguyễn viết cả một vở kịch RỒNG TRE".(trang 34)
Đáng
lẽ chú Tiên phải viết: "Ông Nguyễn viết vở kịch Rồng Tre" hoặc "Ông
Nguyễn viết một vở kịch nhan đề là Rồng Trẹ" Nhưng thôi, chuyện văn
chương bác lủng củng thì nói sao cho hết.
(Vả
lại, trễ rồị Nếu bác còn sống, "Nếu có bác trong ngày vui di tản" thì
ta đã gửi bác đến trung tâm Việt ngữ Hồng Bàng tu nghiệp là mọi chuyện
em thắm ngay, khỏi mất công chê baị)
Xin
quí vị độc giả chú ý đến chữ "cả" trong câu văn của Trần Dân Tiên. Chữ
"cả" làm cho câu văn như reo lên một cách lãng xẹt. "...ông Nguyễn viết
CẢ một vở kịch. "CẢ" không hàm ý tất cả (có ai viết nửa vở kịch rồi
ngưng đâu) Viết cả một vở kịch thì có gì là ghê gớm, phi thường ? Trần
Dân Tiên reo hò thán phục với ngụ ý rằng: ngoài cuốn sách cóp nhặt, bác
còn viết được một vở kịch nữa đấy . Ôi chao! Chỉ cần giở bất cứ một đặc
san, bích báo nào của trẻ em trung học miền Nam, chúng ta cũng gặp những
siêu nhân ngang tài với bác "viết cả một vở kịch." Có em viết cả hai ba
vở kịch lận.
Vở kịch Rồng Tre hay ho cỡ nào ?
Trần
Dân Tiên viết: "Đại ý vỡi kịch như thế này: Có những cây tre thân hình
quằn quẹọ Những người chơi đồ cổ lấy về đẽo gọt thành con rồng. Nó là
một đồ chơi . Là con rồng nhưng thật ra chỉ là một khúc tre. Là một khúc
tre, nhưng lại hãnh diện có tên và hình dáng con rồng. Tuy vậy chỉ là
một quái vật vô dụng." (trang 34)
Tre, trúc là giống mọc thẳng. Tây con có thể không biết, chứ người gốc Mít như bác Hồ phải biết. Một cây tre mọc cong queo là đã
là hiếm, ở đây bác Hồ bảo: "Có những cây tre thân hình quằn quẹo" nghĩa
là nhiềụ Như lời Án Tữ xưa nói: "Cây quít mọc ở phía Nam sông Hoài thì
ngọt, mọc ở phía Bắc sông Hoài thì chua, là vì thủy thổ khác nhaụ" Vậy
nay, những cây tre mọc ở ngoài đời thì thẳng mà mọc trong lòng bác lại
quằn quẹo chẳng là vì tâm địa bác cong queo khác thường chăng ?
Tre
cong queo đã hiếm, mà cong queo đến độ như con rắn, con rồng uốn khúc
thì đúng là kim cổ kỳ quan. Trên thế gian những giống cây cong queo đâu
có thiếu gì. Bác lại chọn đúng loài cây mọc thẳng nhất, bắt nó cong để
viết kịch thì đúng là đã "vận dụng hết óc sáng tạo", hết tiệt luôn.
Đấy
là cái khoản chọn vật, bây giờ hãy xét cách chọn người của kịch tác gia
Hồ. Người chơi đồ cổ là người chuyên sưu tầm và có thể buôn bán đồ cổ.
Một cây tre cong queo đâu có phải là một món đồ cổ đáng để họ sưu tầm.
Nhà chơi đồ cổ đi kiếm cây tre cong đã lạ,
cái việc đẽo gọt nó thành con rồng càng lạ hơn. Việc chơi đồ cổ không cho họ có bàn tay tài hoa của một nhà điêu
khắc. Viết như thế thì cũng không khác gì kể chuyện rằng ở bên đường có
một khúc gỗ, có mấy anh chuyên gia thiến heo đem khúc gỗ về đẽo gọt nó
thành một ... cây đờn !
Muốn đẽo gọt cây tre cong queo thành con rồng, nhân vật kịch của bác phải là một nhà điêu khắc, hay hèn nhất thì cũng là một ông thợ mộc khéo taỵ
Nhưng
kịch của bác nhất định bắt mấy tay chơi đồ cổ hì hục gọt cây tre thành
con rồng, coi bộ họ cũng gian khổ ác liệt như nhân dân bị bác bắt biến
sỏi đá thành ... cơm vậy! Anh nào lọt vào tay bác cũng hốc hác !
Vỡ kịch được bác gán cho một ý nghĩa cao siêu: "Là một khúc tre, nhưng lại hãnh diện có tên và hình dáng con rồng."
Mới
nghe tưởng ghê, tưởng sáng kiến mới lạ Nhưng ý kiến này, tiếc thay, bác
Hồ lại thuổng của tiền nhân. Bài thơ "Tiến sĩ giấy" của cổ nhân thâm
trầm, sâu sắc biết bao nhiêụ Cái anh chàng thuổng lại, đem về viết kịch,
làm thành chuyện rồng, chuyện rắn vừa ngô nghê vừa ngớ ngẩn chẳng ra
làm sao cả.
Xưa
nay, trong hồi ký, bút ký, những truyện tức cười, những hành động lố
bịch, những sáng tác vụng dại, non kém được kể lại không phải là hiếm.
Nhưng khi kể những chuyện ấy, tác giả chỉ cốt dựng lại một thuở xa xưa,
một thời non trẻ lúc mà tác giả chưa trưởng thành, chưa làm ra cái gì
nên hồn. Chỉ những thiên tài, thần đồng mới có những thành tích lớn lao
đáng khoe khoang từ lúc còn rất trẻ. Ngoài ra người ta kể lại chuyện cũ
để cười, để giễu cợt chút đỉnh ... kiểu như một người nhắc lại cái bệnh
tè dầm của mình thời bé dại, vậy thôi .
Bác không phải là thiên tài, thần đồng. Nền văn chương, kịch cợm của bác dù được
tới hai văn hào Nga và Pháp "đỡ đầu văn học" vẫn chỉ là một cuốn sách
cóp nhặt, một vở kịch lèm bèm, dở ẹc . Thế mà bác long trọng ghi lại tất
cả một cách nghiêm trang, như ghi lại một đoạn đời thành công lớn lao,
với những thành tích to lớn !
Tình yêu quả thực đã làm người ta mù quáng. Bác si mê bác quá nên không bao giờ thấy nổi sự lố bịch của người yêụ
Nghề Nghiệp và Hoạt Động
Sau khi khoe bác viết kịch được các nhà phê bình văn nghệ khen hay, bác học tập nghề làm báo rất gian khổ và được vào làng báo Tây v.v... chú Trần Dân Tiên kể tiếp:
"Trong thời gian ở Paris, ông Nguyễn sống rất cực khổ..." (trang 34).
Ô
hay ! Đã vào làng báo Tây là ngon rồi, khỏe rồi sao còn "rất cực khổ."
Tây vốn trọng nhà văn, nhà báọ Ông nhà văn, kịch tác gia kiêm ký giả
Nguyễn Ái Quốc sao lại thảm vậy? Hãy nghe chú Trần Dân Tiên kể tiếp: "Để
kiếm tiền, ông Nguyễn làm nghề rửa ảnh và phóng đại ảnh. Chính cụ Phan
Chu Trinh đã dạy cho ông Nguyễn nghề nàỵ" (trang 34).
(Ở
đây chúng ta lại có dịp thấy tấm lòng bao dung của nhà cách mạng Phan
Chu Trinh. Gặp một kẻ lấc cấc, bắng nhắng như Hồ, ông vẫn không giận,
không ghét, vẫn dạy nghề cho). Con người đói nhất của làng báo Tây,
ngoài nghề rửa ảnh, còn có một cái "gióp" cao quí hơn: "Ông làm cả nghề
SƠN VẼ ĐỒ CỔ. Ở Paris có nhiều nhà LÀM GIẢ ĐỒ CỔ TRUNG QUỐC; họ làm đồ
gỗ, bình phong và những vật khác bắt chước theo kiểu Trung Quốc. Họ sơn
bằng sơn Nhật và vẽ hoặc viết những chữ ngoằn ngoèo giả chữ Trung Quốc.
Những bà quí tộc giả, những trọc phú rất ham những vậy ấy, không biết là đồ
giả và mua rất đắt. Công việc sơn vẽ giả đồ cổ Trung quốc rất dễ cho
ông Nguyễn, KHÔNG MAY đấy chỉ là môt. công việc hàng mùa, mỗi năm chỉ
làm vài tháng." (trang 34-35)
Ối trời ! Hóa ra bác Hồ chí Minh rực rỡ tên vàng của chúng nó đi làm cái nghề chế tạo đồ cổ giả để lừa bịp mấy bà già!
Tưởng
tượng ra cái mặt bác nghệt, cái lưỡi bác thè, cái tay bác cặm cụi viết
những chữ "ngoằn ngoèo" giả làm chữ Trung Quốc, thấy "anh minh" không
thể tả được, chỉ hơi kém lương thiện tí thôị Đọc đến chỗ này, ta thấy
một nghi vấn văn học đã được giải toả, đã có lời giải thích. Quí vị còn
nhớ: khi viết vở kịch Rồng Tre, bác "sáng tạo" rằng: "Những người chơi
đồ cổ đem khúc tre cong quẹo về đẽo gọt thành con rồng v.v..." Thật ra
có lẽ bác định viết: "những người LÀM ĐỒ CỔ đem khúc tre về đẽo gọt..."
Làm đồ cổ ? Ở trên đời đâu có loại người tài ba đến thế. Món đồ được coi là cổ,
phải
có bàn tay của thời gian xiá vộ Kẻ làm cái đĩa thời Khang Hy cũng chỉ
là một anh thợ đồ gốm chuyên làm đĩa làm chén. Trăm năm, ngàn năm sau,
một món đồ tầm thường hóa ra đồ cổ. Đâu có ai làm ra một món gì rồi lập
tức biến nó già đi vài trăm năm thành đồ cổ. Đồ cổ không ai làm được trừ phi nó là đồ ... giả. Và đó là nghề của chàng.
Bác
ngồi làm đồ cổ giả hung hãng quá nên nó nhập tâm, hóa ra nó méo mó nghề
nghiệp, khi viết kịch cũng đưa đại cái nghề bất lương đó vô tác phẩm và
khán giả mới có dịp thấy "người chơi đồ cổ" lại có khả năng đẽo rồng,
gọt phượng!
Ôi
chao! Nếu trời không xui, đất không khiến cho bác tự khoe ra thì bố ai
mà biết được bác lại có lúc chơi những trò gian vặt, bất nhân, đi lừa
lọc mấy bà già khờ khạo như thế !
Cũng ở chỗ này, thêm một lần nữa ta biết Trần Dân Tiên chính là bác. Nếu đứa khác viết
hồi
ký giùm bác mà lại phang ra cái nghề lừa bịp bà già của bác thủa thiếu
thời, khiến bác nom buồn cười quá như thế thì đội ngũ văn nô sẽ xúm lại
khiền nó thấy mẹ
Bác
có hai nghề độ thân. Cái nghề cụ Phan Chu Trinh dạy cho (rửa ảnh, phóng
đại ảnh) thì oai hùng, lương thiện mà cái nghề bác tự kiếm lấy lại bất
lương quá đi thôị Sao không noi gương những lão ông di tản rực rỡ tên
vàng, thường cày hay gióp phom phom mà gióp nào cũng đa`ng hoàng cả.
Lúc
ấy còn trẻ túng đói, chàng thanh niên Nguyễn Ái Quốc bấn quá phải sinh
nhai bằng cái nghề lừa bịp. Thôi thì cũng thông cảm, bỏ quạ Nhưng khi
viết hồi ký, bác đã già đầu rồi,
đã biết suy nghĩ, đắn đo rồi, thế mà còn lên giọng tiếc hùi hụi: "KHÔNG
MAY, đây chỉ là một công việc hàng mùa, mỗi năm chỉ làm vài tháng." !
Bác không may một, thì nhân dân Việt Nam không may mườị Giả thử rằng cái trò sơn đồ cổ bịp bà đầm
già của bác lúc đó mà phồn thịnh, bác may mắn hơn, kiếm ăn khá hơn, bận
rộn suốt bốn mùa thì có lẽ bác đã thành một tay sơn đồ cổ giả chuyên
nghiệp và, với sự chịu khó, tài láu cá vặt, bác sẽ thành công. Nước Pháp
có thêm một thằng bịp nhưng nước Việt thoát được một kẻ hại nước, tàn
dân .
Không may thật. Uổng thật. Kiều Phong cũng tiếc hùi hụi.
